Slaapproblemen en productiviteit op werk, wat is de relatie?

Datum: 26 februari 2024 - Leestijd: 7 minuten

Lisette: “Dankzij slaap komen we fysiek en mentaal tot rust en kunnen we herstellen. Tijdens de slaap krijgen emoties een plaats en laadt ons lichaam zich op voor een nieuwe, actieve dag. Slaap is heel persoonlijk. Het is moeilijk om criteria vast te stellen waar goede slaap aan moet voldoen. Als je vindt dat je fris en voldoende uitgerust aan de dag kan beginnen, is er sprake van een goede nachtrust. Laten we het vooral niet in hokjes plaatsen.”

Lisette: “Als slaap fysiek en mentaal geen uitgerust gevoel geeft, spreken we van een verstoorde nachtrust. Dit heeft dan vaak ook gevolgen voor iemands functioneren. Maar ook dit is heel persoonlijk. Sommige mensen kunnen zeggen dat ze slecht hebben geslapen, omdat ze ’s nachts 5 keer wakker zijn geweest. Maar als ik dan overdag vraag hoe het gaat, zeggen ze nergens last van te hebben. Is de slaap dan niet goed? Of ben je niet tevreden met jouw manier van slapen? De één vindt het een probleem als hij na een kwartier in slaap valt. Anderen hebben er geen enkel probleem mee als ze na 45 minuten inslapen. Er is geen normaal.”

Lisette: “Slaap kent een specifieke opbouw: een lichte fase, een diepere fase en een slaapfase die overgaat in de REM-slaap. Hierin worden onze emoties gereguleerd. De complete cyclus doorloop je een aantal keren. In de eerste uren is de slaap dieper, in de laatste uren niet meer. Dat komt doordat de slaapdruk afneemt. We raken meer uitgerust en slapen oppervlakkiger. In deze fase van slapen rusten we nog wel uit, maar het bereidt ons al voor op wakker worden.”

Lisette: “Gedurende je hele leven veranderen er veel dingen en je slaap is er daar een van. Je kan niet verwachten dat je op je 20ste net zo slaapt als op je 60ste. Het is een verandering die de meeste mensen vanaf hun 50e tot 60e jaar beginnen te merken. Hoe ouder we worden, hoe minder we de diepste slaapfase ervaren. Jonge kinderen slapen het grootste deel van hun slaap diep. Terwijl hoogbejaarden helemaal niet meer diep slapen. Het is een natuurlijk proces.”

Lisette: “Rondom de menopauze maken vrouwen een flinke verandering door. Hormonen veranderen enorm en daarbij verandert hun slaap ook. Vrouwen slapen onrustiger of hebben problemen in te slapen. Ook treden snurken en slaapapneu vaker op. Dit komt omdat de weefselstructuur verandert en er een vernauwing kan optreden in de bovenste luchtweg. Bij mannen verloopt dit proces meer geleidelijk. Terwijl het bij vrouwen plotseling gebeurt, waarna er weer een stabielere fase optreedt. Het vervelende is dat je nooit zeker weet wat de oorzaak is van een slaapproblemen. De problemen kunnen ontstaan door een menopauze, maar stress, overgewicht, diabetes of chronische aandoeningen kunnen ook een oorzaak zijn.”

Lisette: “Bij NSI krijgen we haast geen vragen van jonge ouders. Ze accepteren dat ze slechter slapen en zien het als een tijdelijk probleem. En dankzij hun leeftijd kunnen ze ook meer aan. Als de mindere nachtrust na een paar jaar niet verbetert, hakken de feiten er wel hard in. Dit zien we vooral bij vrouwen die hun oude slaapritme niet hebben teruggekregen. Het kind slaapt dan wel door, maar het verstoorde ritme is gebleven. Dat leidt soms tot ergernis wat ervoor zorgt dat mensen wel aan de bel trekken”.

Lisette: “Ongelukken gebeuren vaak door slaperigheid. De slaapdruk is zo hoog dat je ogen dichtvallen. Maar er is dan niet direct sprake van een slaapprobleem. Om goed te slapen heb je een hoge slaapdruk nodig, die je ontwikkelt door genoeg te doen. Slaapproblemen worden vaak veroorzaakt door een slechte slaapdruk. En daar kunnen fysieke en/of mentale problemen weer de oorzaak van zijn. Dit geldt ook voor vermoeidheid, als je het hebt over een laag energieniveau. Het is te kort door de bocht om slaapproblemen te koppelen aan verzuim, ongevallen en een lagere productiviteit. De oorzaken verschillen van persoon tot persoon.”

Lisette: “Jazeker, maar het gaat twee kanten op. Het is verleidelijk te denken dat werk leidt tot stress en een minder goede nachtrust. Maar werken leidt bij veel mensen juist tot voldoening en goede slaap. Ze voelen zich waardevol, ontspannen, staan lekker in het leven en slapen ook lekker. Een evenwichtige, stabiele dag is belangrijk voor een goede nachtrust. De nacht is een weerspiegeling van de dag. Als de dag geen inhoud heeft, als je geen waardering voelt, of niet tevreden bent met wat je doet, zal de nacht waarschijnlijk niet zo soepel verlopen.”

Lisette: “Werkgevers moeten weten wat normale slaap is en dat dit door de jaren heen verandert. Als je een regel hebt dat 50-plussers geen nachtdiensten meer mogen draaien, besef dan dat er 50-plussers zijn die het heerlijk vinden om ’s nachts te werken. Iedereen is anders, slaap is heel persoonlijk. In algemene zin zou ik willen zeggen dat een mens rust nodig heeft om gezond te functioneren. Niet alleen ’s nachts maar ook overdag. Eis dus niet van werknemers om constant bereikbaar te zijn. Vraag ze niet om in het weekend te antwoorden op e-mails. Geef mensen de ruimte om af te schakelen en te herstellen.”

Lisette: “Aan werkgevers, leidinggevenden, HR-managers en verzuimbegeleiders zou ik willen zeggen: Een medewerker durft vaak niets te zeggen, omdat men schaamte voelt of niet wil zeuren. Wees daarom open naar medewerkers toe. Geef ze de kans om slaap- of andere problemen bespreekbaar te maken. Luister naar wat er speelt. En blijf mensen individueel benaderen. Dat kost tijd, maar zorgt ook voor interesse in je medewerkers.”